Σάββατο 28 Φεβρουαρίου 2015

Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ


Με αφορμή τη αυριανή ημέρα, της Κυριακής της Ορθοδοξίας


Την Κυριακή της Ορθοδοξίας γιόρτασε η ανά την Οικουμένη Ορθοδοξία. Νέες προκλήσεις και ελπίδες κατ’ επέκταση, γεννιούνται στον σύγχρονο κόσμο για την πνευματική ηγεσία και τον λαό της Εκκλησίας. Όλες οι επιμέρους προκλήσεις εντάσσονται σε μια διπλή πρόκληση: αφενός μεν η μία αφορά τη μαρτυρία εντός των κόλπων της Εκκλησίας, αφετέρου δε την εκτός των κόλπων της μαρτυρία απευθυνόμενη σε όλη την Οικουμένη.
 
Στόχος της Εκκλησίας είναι η μεταμόρφωση όλου του κτιστού κόσμου με τη μετοχή του στον μυστηριακό τρόπο ύπαρξης της Αγίας Τριάδας. Όλα δια της αγάπης να γίνουν ένα, κρατώντας το καθετί την υπαρκτική του ετερότητα. Η πνευματική ηγεσία της Εκκλησίας έχει επιφορτισθεί με την ευθύνη να δείξει τον δρόμο στον λαό, όπως έκανε και Εκείνος.
 
Οι καιροί είναι εξαιρετικά δύσκολοι και «ου μενετοί». Το δέσιμο πίσω από το άρμα του «καίσαρα» - όποτε γίνεται - αφήνει ενίοτε την Εκκλησία στο περιθώριο, η οποία σαφώς και πρέπει να έχει λόγο για τα τεκταινόμενα και ελεύθερα να τον εκφράζει χωρίς να υπολογίζει το τίμημα («ει ο Θεός μεθ’ ημών ουδείς καθ’ ημών») απαγκιστρωμένη από επικοινωνιακού τύπου κορώνες και κομματικά υπονοούμενα υπέρ του ενός και κατά του άλλου. Τα «εκκλησιαστικά πράγματα συμμεταβάλλεσθαι τοις πολιτικοίς» ορίζεται κανονικώς και όχι «συμπλέκεσθαι ή ζηλούσθαι τοις πολιτικοίς». Η Εκκλησία ενώνει και δεν διχάζει. Όσο για τη σχέση της με την Πολιτεία, η συναλληλία, η αγαστή ανυπόκριτη σχέση με το κράτος δηλαδή, προς όφελος του λαού, η οποία μας έρχεται από τους χρόνους του Βυζαντίου ακόμα, είναι απαραίτητη με ρόλους, όμως, εκατέρωθεν διακριτούς. Στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής για παράδειγμα, υπεύθυνο είναι το Υπουργείο Εξωτερικών. Η Εκκλησία μπορεί να εμφυσά τον πατριωτισμό, την αγάπη δηλαδή για την πατρίδα και μετά και την αγάπη για τα άλλα έθνη (πατριωτισμός), αλλά σε καμία περίπτωση το μίσος και τη φοβία για άλλα έθνη (εθνικισμός).
 
Βυζαντινές μεγαλοπρέπειες και άλλα παρεπόμενα σαν αυτά που σατιρίζει και ο Παπαδιαμάντης στα «Πτερόεντα δώρα» δεν συνάδουν με το κήρυγμα της Εκκλησίας. Εκκοσμίκευση, ματαιοδοξία και ευσεβισμός έχουν εμφιλοχωρήσει στον κλήρο και στον μοναχισμό, σκανδαλίζοντας το ποίμνιο και δημιουργώντας παράλληλα και άλλοθι για τους ευάλωτους στην πίστη. Προοδευτισμοί – πυροτεχνήματα,  απ’ όπου κι αν αυτοί προέρχονται, όπως λ.χ. η χρησιμοποίηση της Δημοτικής στη λειτουργική γλώσσα, είναι αυτό που λέει ο λαός μας πως: «όποιος δεν θέλει να ζυμώσει πέντε μέρες κοσκινίζει».
 
Σήμερα υπάρχει ανάγκη για «Χρυσοστόμους» που, όπως και εκείνος, αφού προχωρήσουν στην τακτοποίηση με τα του οίκου τους, να προχωρήσουν κατόπιν και εκτός αυτού . Ο λαός χρειάζεται πρότυπα αγιότητας. Δεν αρκεί να ακούει για αγίους, σαν κάτι ξένο που έγινε σε μια άλλη εποχή, αλλά πρέπει να τους βλέπει μπροστά του, ως πραγματικό γεγονός. Άνθρωποι καθημερινοί με πάθη, με λάθη, αλλά που έχουν τη δύναμη να τα μεταμορφώνουν,  αλλάζοντας τρόπο ζωής προς όφελος της ψυχής τους και όλου του λαού. Αυτοί θα είναι οι σύγχρονοι άγιοι τους οποίους ο λαός είναι ανάγκη να τους μιμηθεί. «Ο ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων».
 
Δεν χρειάζονται ούτε "μιντιακοί" τύποι ηγετών, ούτε επικοινωνιολόγοι. H αλήθεια δεν φτιασιδώνεται. Οι πνευματικοί πατέρες ακολουθούν πάντα τον δρόμο του Σταυρού, όπως έκανε και Εκείνος, και αν χρειαστεί θυσιάζονται για τον λαό σαν Εκείνον και τους Αγίους του. Και σ’ αυτό δεν χωράνε εκπτώσεις. Βελούδινη Σταύρωση δεν υπάρχει. Καλό και άγιο το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας, αλλά τίποτα δεν πρέπει να σταματά εκεί, έτσι απλά για να εφησυχάζουμε. «Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Ο αγώνας για τη μεταμόρφωση του ανθρώπου θα πρέπει να είναι ασίγαστος.
 
Η πνευματική ηγεσία θα πρέπει, επιπλέον,  να δίνει βήμα στον λαό, να αφουγκράζεται τις ανησυχίες του και να του επιτρέπει τη συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων. Ο καλός ποιμένας δεν φοβάται τη λαϊκή συνείδηση, γιατί εκεί κατοικεί. Μην ξεχνάμε ότι οι άγιοι στην Ορθοδοξία πρώτα εμπεδώνονται στη συνείδηση λαού ως άγιοι και μετά η διοικούσα εκκλησία επικυρώνει το γεγονός της αγιοποίησης με την απόφασή της.
 
Απ’ τη μεριά του λαού τώρα, η πίστη του βρίσκεται πολλές φορές εγκλωβισμένη στην ατομικότητα. Η πίστη στο Θεό από φόβο, από ωφέλεια ή από αναγκασμό, δυστυχώς, είναι υπαρκτή και δεν μπορεί παρά να καθηλώνει ποικιλοτρόπως τον ‘’πιστό’’. Το ευαγγέλιο δεν μιλάει για τιμωρό Θεό και φόβο. «Φόβος ουκ εστιν εν τη αγάπη αλλ’ η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον». Η πίστη, αν δεν είναι απαύγασμα ελευθερίας, γίνεται ιδεολογία και οπαδοποιεί ή άλλες φορές οδηγεί στην αδιαφορία, και βεβαίως σε κάθε περίπτωση οδηγεί στην υποκρισία. Το ξεπέρασμα των ενοχών, των ανασφαλειών και των φόβων είναι κάτι που θα πρέπει να απασχολήσει την Ορθοδοξία.
 
Η καλλιέργεια φόβου ή καχυποψίας απέναντι στο διαφορετικό, σαφώς και δεν έχει καμία θέση στην Εκκλησία του Χριστού. «Μαθητεύσατε πάντα τα έθνη…» ήταν η τελευταία παρακαταθήκη του Ιησού προς τους Αποστόλους του την ώρα της Ανάληψής Του.
 
Η Ορθόδοξη Χριστιανοσύνη δεν είναι μόνο ελληνική ή ρωσική ή σερβική, αλλά είναι Οικουμενική, ανήκει σε όλο τον κόσμο. Αυτό το κατάλαβε πρώτος ο Απόστολος των Εθνών Παύλος και την κήρυξε σ’ αυτό που τότε νομιζόταν για Οικουμένη. Δεν φοβήθηκε να έρθει στην Αθήνα, την κοιτίδα της Φιλοσοφίας και να κηρύξει την Ανάσταση του «κακού σώματος» κατά τους Αρχαίους Έλληνες, και της ψυχής (ψυχοσωματική ενότητα) και, όταν οι Αθηναίοι του είπαν ειρωνικά «ακουσόμεθα σου πάλι περί τούτου», αυτός επανήλθε αργότερα. «Έγινα τα πάντα», λέει αλλού ο Απόστολος, για να φέρω τους ανθρώπους κοντά στον Χριστό. Αν επικρατούσε η γραμμή που έλεγε να μείνει το Ευαγγέλιό Του στα στενά πλαίσια της Ιουδαίας, τώρα ο Χριστιανισμός θα ήταν, ίσως,  μια αίρεση του Ιουδαϊσμού. Η Ορθοδοξία από τη φύση της, ούτε εγκλωβίζεται, ούτε είναι φοβική. Βασίζεται στην Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοσή της και χωρίς καμία εκτροπή ανοίγεται σε όλο το κόσμο. Το παράδειγμα των Καππαδοκών Πατέρων, οι οποίοι δεν φοβήθηκαν να έρθουν σε επαφή με την Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία και σαν μέλισσες να επιλέξουν τα «λουλούδια της», είναι ζωντανό μέσα στην Ορθόδοξη Παράδοση.
 
Η κεφαλή της Εκκλησίας, ο Χριστός, διαλέχτηκε με πόρνες, τελώνες, Σαμαρείτες, Έλληνες και δεν δίστασε να τους προβάλει ως παραδείγματα ανυπόκριτης ζωής απέναντι στην υποκρισία των Φαρισαίων, η οποία δεν τους άφηνε να δουν την ίδια τους τη γύμνια και να οδηγηθούν έτσι σε άλλο τρόπο ζωής. «Οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν υμάς εις την Βασιλείαν των Ουρανών». Να θυμηθούμε τον διάλογο με τη Σαμαρείτισσα, που απόρησαν ακόμα και οι μαθητές Του, την Παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, που δεν ήταν ούτε Ιουδαίος, ούτε Λευίτης και όμως έπραξε θεάρεστα. Ο Χριστός, λοιπόν, βάσει της κρατούσας ηθικής της εποχής Του ήταν ο μεγαλύτερος Ανήθικος. Ποιός θα μιλούσε σε γυναίκες και μάλιστα πόρνες, ποιός θα τολμούσε να τις προστατεύσει, ποιος θα συνέτρωγε με τελώνες και πόσα άλλα τέτοια γεγονότα ακόμη γεμάτο το Ευαγγέλιο; Και στον Παράδεισο ο Θεάνθρωπος εισέρχεται με μετανοημένο ληστή, όχι με «ενάρετο» Φαρισαίο.
 
Ανοιχτή, λοιπόν, Ορθοδοξία σε διαλόγους αλήθειας,  δίνοντας το στίγμα της σε άλλες Ομολογίες και Θρησκεύματα. Καμία τάση για επιβολή της μιας Εκκλησίας έναντι της άλλης, είτε εντός της Ορθοδοξίας, είτε ανάμεσα στις Ομολογίες, δεν μπορεί να βρει ερείσματα. Τα παιχνίδια θρησκευτικής εξουσίας δεν έχουν καμία θέση εδώ.
 
Πως μπορεί να σταθεί η μισαλλοδοξία, όταν ο Χριστός λέει να αγαπάς μέχρι και τον εχθρό σου; Μήπως είναι εγωιστικό να νομίζουμε ότι ο Παράδεισος θα κατοικείται μόνο από Ορθοδόξους;  Φταίει λόγου χάρη ο Μαχάτμα Γκάντι που γεννήθηκε Ινδουιστής; Κανείς δεν ξέρει μέχρι πού μπορεί να φτάσει η αγάπη του Θεού. Λεπτά θέματα αυτά, για να είναι κανείς απόλυτος.
Το σχίσμα των Εκκλησιών παραμένει χαίνουσα πληγή στο Σώμα του Χριστού. Αυτό που δεν μπόρεσαν να κάνουν οι διώκτες του Χριστού, να κομματιάσουν δηλαδή και να μοιράσουν τον άραφο Χιτώνα Του, το κατόρθωσαν οι χριστιανοί: να δημιουργήσουν σχίσμα στην Εκκλησία Του και Αυτός από την Αγάπη Tου το επέτρεψε και αυτό. Την ένωση την ευχόμαστε, όμως, και την ελπίζουμε, αν και τα εμπόδια είναι μεγάλα (παπικό πρωτείο, αυθαίρετοι νεωτερισμοί κ.ά.). «Εις μιαν αγίαν, καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν».
 
Μέχρι να υπάρξει η ένωση των εκκλησιών και έως την έσχατη ημέρα, η Ορθοδοξία θα πρέπει να δίνει τη μάχη της με αγάπη μέσω της Ιεραποστολής  - όπως, ήδη, κάνει εδώ και πολλά χρόνια - σε λαούς που διψάνε για το κήρυγμα του Χριστού και στις Δυτικές κοινωνίες, ως μια πρόταση ζωής με κέντρο τη σχέση του ανθρώπου με τον άνθρωπο, την κτίση και, βεβαίως, με τον Θεό. Άλλωστε, η πνευματική και οικονομική κρίση που διερχόμαστε, όπως και το οικολογικό πρόβλημα το οποίο βρίσκεται μπροστά μας, είναι γιατί στη θέση του Θεού μπήκε ο άνθρωπος: το απόλυτο «εγώ».
 
Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ανάγκη να συμβάλει καθοριστικά στην οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας απευθυνόμενη στο πιο ελπιδοφόρο κομμάτι της κοινωνίας, τους νέους, και σύσσωμη να πει αυτό που είπε μεταξύ άλλων ένας σύγχρονος σοφός Ιεράρχης, ο Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος προς τους νέους την ημέρα του αγιασμού των σχολείων: «Αξιώστε Εκκλησία όχι με αδικαιολόγητους συντηρητισμούς, νεκρούς συμβολισμούς και πομπώδεις τελετουργίες, όχι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με δικαιώματα, περιουσίες και διεκδικήσεις, αλλά Εκκλησία με πονεμένο προφητικό λόγο, με αυθεντική πίστη, με θυσιαστική μαρτυρία και άγια ζωή: Εκκλησία που να εμπνέει και να έχει πρόταση ζωής. Τότε θα βρείτε τον Θεό ολοζώντανο μέσα σας».

Γκουνέλας Χρήστος, Θεολόγος
Μάρτιος του 2012

Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου 2015

Η παραβολή της Τελικής Κρίσης (Δευτέρας Παρουσίας)


Του Χρήστου Γκουνέλα, 
θεολόγου

Βρισκόμαστε ήδη στην τρίτη Κυριακή του Τριωδίου, και βαίνουμε ολοταχώς προς τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, την πιο πένθιμη περίοδο του Εκκλησιαστικού έτους, αλλά και περίοδο χαρμολύπης ταυτόχρονα.  Λύπη για τη φθορά που κυριαρχεί  στον κτιστό κόσμο. Χαρά για την Ανάσταση του Χριστού, που γνωρίζουμε ότι ακολουθεί στο τέλος της Σαρακοστής.
Αυτόν τον καιρό περνάει δύσκολα και ο Ελληνισμός περιμένοντας τη δική του Ανάσταση, που πρώτα απ’ όλα είναι ανάγκη  να είναι πνευματική, και μετά να κατακλύσει όλο του το είναι. "Νύν πάντα πεπλήρωται φωτός ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια", όπως λέει ο υμνωδός στον Κανόνα της Αναστάσεως το βράδυ της Λαμπρής.
Σχεδόν πάντα στη ροή της ιστορίας οι ελπίδες των ανθρώπων διαψεύσθηκαν, ακόμα και όταν εναποτέθηκαν σε "σωτήρες". 
Η Εκκλησία από την άλλη πάντα διακηρύττει, ότι ένας είναι ο Σωτήρας και, ότι "εντός ημών εστί η Βασιλεία των Ουρανών", όπως πολύ παραστατικά φαίνεται και από την παραβολή της τελικής κρίσης της Απόκρεω.
Ο Χριστός με συμβολικές, εξάπαντος, εικόνες από την ποιμενική, δικαστική και πολιτική ζωή  εξηγεί στην ανθρωπότητα πώς  αυτή θα κριθεί. Ως μοναδικό κριτήριο αυτής της δίκαιης κρίσης προβάλλεται από τον Ιησού η αγάπη που δε γνωρίζει κοινωνικά, φυλετικά, θρησκευτικά ή οποιαδήποτε άλλα όρια. Όποιος ξεπερνά τον εγωισμό του και αγαπά τον άλλον άνθρωπο, τότε στο πρόσωπο του άλλου αγαπά τον ίδιο το Χριστό, ενώ όταν δεν τον αγαπά, δεν αγαπά και τον ίδιο το Χριστό, όπως μας πληροφορεί μέσω της Παραβολής. Συνεπώς, ο Παράδεισος και η Κόλαση ξεκινούν από αυτή τη ζωή ως επιλογές του τρόπου ζωής. Κοινωνία προσώπων μεταξύ τους και με το Θεό είναι ο Παράδεισος, βάσει του Τριαδικού τρόπου ύπαρξης, ενώ αντίθετα η Κόλαση είναι η απουσία της κοινωνίας των προσώπων μεταξύ τους και με το Δημιουργό, η τέλεια μοναξιά, που συνεχίζεται και μετά θάνατον, αν δεν υπάρξει η αλλαγή του τρόπου ζωής δια μέσου της ειλικρινούς μετάνοιας και του Μυστηρίου της. Τη στιγμή του θανάτου του κάθε ανθρώπου συμβαίνει η προσωπική του μερική κρίση. Αυτή είναι μια στιγμή που κανένας δεν γνωρίζει πότε θα έρθει, γι’ αυτό και η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να έχουν μνήμη θανάτου όχι βεβαίως  για να απαισιοδοξούν, αλλά  για να είναι - όσο το δυνατόν- έτοιμοι για το μυστήριο του θανάτου.
Χαρακτηριστική είναι η συγκλονιστική διήγηση του αββά Μακαρίου στα αποφθέγματά του. Ο αββάς Μακάριος χτυπάει με το μπαστούνι του, όπως βάδιζε, το κρανίο ενός αιρεσιάρχη που ήταν πεταμένο στην έρημο. Κι αμέσως η ψυχή του στην κόλαση σκιρτά και αισθανόμενη την επαφή του Αγίου τον παρακαλεί να προσευχηθεί για ανακούφιση.  Στην ερώτηση του αββά ποια είναι η κατάστασή τους εκεί στην κόλαση, ο κολασμένος του λέει πως το πρόσωπο του καθενός είναι κολλημένο στη ράχη του άλλου, και δεν μπορεί κανένας να αντικρίσει τα πρόσωπο του άλλου. Τον παρακαλεί τελικά να προσευχηθεί για να μπορέσουν να δουν λιγάκι το πρόσωπο του διπλανού τους.
Εικόνες για την Κόλαση ως τόπος τιμωρίας με δεσμωτήρια ή φωτιές δεν ανήκουν βεβαίως στην Ορθόδοξη πίστη. Ο Θεός είναι πανταχού παρών, απλά όμως στην Κόλαση οι ψυχές δεν νιώθουν την Παρουσία Του και αυτό γιατί δεν θέλουν οι ίδιες και διότι σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, η κατάσταση μετά τον θάνατο του ανθρώπου παγιώνεται, αφού υπόκεινται σε μερική κρίση (όπως ειπώθηκε παραπάνω) και αναλόγως προγεύονται τον Παράδεισο ή την Κόλαση αναμένοντας παράλληλα και την τελική κρίση. Τα μνημόσυνα που τελούνται απαλύνουν τις ψυχές που προσδοκούν το έλεος του Θεού, το οποίο μόνο ο Ίδιος γνωρίζει μέχρι που μπορεί να φτάσει χωρίς να παραβιάζει την ανθρώπινη ελευθερία. Άλλωστε πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, ως απόλυτη ελευθερία που είναι ο Ίδιος.
Για το χρόνο της Τελικής Κρίσης, της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού, όπως είναι ευρέως γνωστή, ο Χριστός δεν μας πληροφορεί για το πότε ακριβώς θα γίνει παρά μόνον ότι θα έρθει "ως κλέπτης μέσα στην νύχτα", δηλαδή ξαφνικά. Κατά καιρούς βεβαίως ακούγονται από διάφορες ομάδες και ανθρώπους συγκεκριμένες χρονολογίες κάτι το οποίο είναι παντελώς ανυπόστατο και ουδεμία σχέση έχει με την πίστη της Εκκλησίας.
Η Δευτέρα Παρουσία, επίσης, θα έχει εκπλήξεις, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Χριστού.  Άνθρωποι που κατά τη δική μας κρίση θα περιμέναμε να είναι κοντά Του, τελικά δεν θα είναι, και το αντίστροφο: άνθρωποι δηλαδή, που πάλι κατά τη δική μας κρίση, δεν θα περιμέναμε να είναι κοντά Του, τελικά θα είναι. Άλλη η κρίση των ανθρώπων, και άλλη -ευτυχώς- η Δικαιοσύνη του Θεού.
Μεγάλο μυστήριο η ζωή και ο θάνατος, και η Εκκλησία ζει καθημερινά μέσα στο φθαρτό κόσμο το μεγαλύτερο θαύμα της ζωής και του θανάτου, την Ανάσταση, καλώντας όλο τον κόσμο να τη ζήσει. "Νύν πάντα πεπλήρωται Φωτός…".